تولیدات گیاهی

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

ارزیابی عملکرد کمی و کیفی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند (Beta vulgaris L) در شرایط آلودگی به نماتد سیستی

جمشید سلطانی ایدلیکی؛ حسن حمیدی؛ مژده کاکوئی نژاد؛ مسعود احمدی؛ جواد رضایی

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 319-334

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42990.2081

چکیده

به‌ منظور تعیین ارزش زراعی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند، 15 هیبرید جدید داخلی به همراه دو رقم شاهد مقاوم (آریا) و حساس (شریف) طی سال‌های 1399 و 1400 در مزرعه آلوده به نماتد سیستی ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق ... بیشتر به‌ منظور تعیین ارزش زراعی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند، 15 هیبرید جدید داخلی به همراه دو رقم شاهد مقاوم (آریا) و حساس (شریف) طی سال‌های 1399 و 1400 در مزرعه آلوده به نماتد سیستی ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق (مشهد) در قالب طرح بلوک‌ های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی مقاومت به نماتد سیستی چغندرقند 17 ژنوتیپ مورد مطالعه نیز در شرایط گلخانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی با 10 تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین هیبریدها ازنظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌ داری وجود دارد. مقایسه میانگین نشان داد که هیبرید SBSI 126 دارای بیشترین عملکرد ریشه (91/57 تن در هکتار) بود. علاوه بر این هیبرید مزبور دارای مقادیر بیشتری از نظر درصد قند ناخالص، عملکرد قند ناخالص و عملکرد قند خالص نسبت به رقم شاهد مقاوم (آریا) و همچنین میانگین کل ژنوتیپهای مورد مطالعه بود. هیبرید SBSI 138 دارای مقادیر پایین عملکرد ریشه، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص، درصد قند ناخالص و درصد قند خالص بود و پس از رقم شاهد حساس (شریف) به عنوان حساس ترین ژنوتیپ به نماتد سیستی در بین ژنوتیپهای مورد مطالعه قرار داشت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای در آزمایش مزرعه ای نشان داد که هیبریدهای SBSI 126، SBSI 129 و SBSI 128 از پتانسیل عملکرد بالایی برخوردار بوده و در یک خوشه قرار گرفتند. ضرایب همبستگی صفات مورد مطالعه نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار (97/0) بین عملکرد ریشه و عملکرد قند ناخالص و بیشترین همبستگی منفی و معنی دار (93/0-) نیز بین ضریب استحصال شکر و قند ملاس حاصل شد. در این تحقیق، بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی در شرایط گلخانه از نظر شاخص ماده نماتد سیستی (FI) تفاوت معنی‌ داری در سطح یک درصد وجود داشت. نتایج حاصل از گروه‌بندی ارقام طبق نظر اشمیت و شانون نشان داد که ژنوتیپ SBSI 126 با کمترین شاخص (66/11 درصد)، بیشترین مقاومت را بین ژنوتیپ ها دارد. در نتیجه هیبرید SBSI 126 را با توجه به مقاومت و عملکرد قند خالص بالا می‌توان به ‌عنوان یک هیبرید مقاوم به نماتد سیستی جهت کشت در مزارع آلوده توصیه نمود.

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

شناسایی ژنوتیپ های جو مناسب کشت در جنوب استان فارس با استفاده از شاخص های MGIDI و FAI-BLUP

حسن زالی؛ علیرضا پورابوقداره

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 335-351

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.45295.2134

چکیده

جو (Hordeum vulgare L) به عنوان یکی از سازگارترین محصولات زراعی در بسیاری از مناطق مختلف جهان شناخته شده است. شناسایی ژنوتیپ هایی که عملکرد بالا را در بسیاری از صفات ترکیب می کنند یک کار چالش برانگیز بوده ... بیشتر جو (Hordeum vulgare L) به عنوان یکی از سازگارترین محصولات زراعی در بسیاری از مناطق مختلف جهان شناخته شده است. شناسایی ژنوتیپ هایی که عملکرد بالا را در بسیاری از صفات ترکیب می کنند یک کار چالش برانگیز بوده است. بنابراین، هدف از این مطالعه انتخاب ژنوتیپ‌ های برتر جو بر اساس عملکرد دانه و تعدادی از صفات مورفوفنولوژیکی با استفاده از شاخص‌های MGIDI و FAI-BLUP بود. به منظور ارزیابی هفده لاین امیدبخش جو به همراه چهار ژنوتیپ شاهد، آزمایشی دوساله (1402-1400) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپهای مورد بررسی تفاوت معنیداری برای صفات مورد بررسی (بهجزء طول ریشک و طول خوشه) وجود دارد. برمبنای شاخص فاصله ژنوتیپ-ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI) ژنوتیپهای G1 (اکسین)، G7، G3 و G14 با کمترین مقدار این شاخص و براساس شاخص طراحی ایدئوتیپ از طریق پیش بینی نااریب بهترین خط (FAI-BLUP) ژنوتیپهای G20، G8، G2 (گلچین) و G1 (اکسین) با بیشترین مقدار جزء ژنوتیپ های برتر بودند. در نمودار ون پلات ژنوتیپ های G1 و G7 جزء ژنوتیپ های انتخابی مشترک بین شاخصهای MGIDI و FAI-BLUP بودند. شاخص MGIDI با تعداد روز تا گلدهی همبستگی مثبت و معنی داری (**58/0) نشان داد، در حالیکه همبستگی منفی و معنی داری با طول دوره پر شدن دانه (*51/0-) و عملکرد دانه (**74/0-) داشت. شاخص FAI-BLUP همبستگی مثبت و معنی داری با صفات طول سنبله (*50/0) و وزن سنبله (*45/0) و همبستگی منفی و معنی داری با تعداد روز تا گلدهی (*47/0) نشان داد. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که ژنوتیپ های انتخابی براساس هر دو شاخص MGIDI و FAI-BLUP در ناحیه 1 و 2 نمودار PCA قرار دارند. در مجموع، ژنوتیپ G7 با بیشترین عملکرد دانه نسبت به همه ژنوتیپ های شاهد و برتر از نظر شاخص های MGIDI و FAI-BLUP به عنوان ژنوتیپ مناسب، جهت بررسی های تکمیلی قبل از معرفی به عنوان رقم جدید در شهرستان های جنوبی استان فارس پیشنهاد می شود.

علمی پژوهشی - بیوتکنولوژی گیاهی

بهینه‌ سازی آنتی‌بیوتیک مورد استفاده در همکشتی به منظور کنترل باکتری Agrobacterium tumefaciens و افزایش بازده تراریختی گیاه اطلسی (Petunia hybrida)

آزاده خادم؛ زهرا سرگزی مقدم؛ محبوبه یزدی؛ سیده مهدیه خرازی؛ احمد شریفی

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 353-366

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.43645.2099

چکیده

انتقال ژن با واسطه باکتری Agrobacterium tumefaciens یکی از روش‌ های شناخته شده با هدف تولید گیاهان تراریخته است. موفقیت در این روش بستگی به نحوه رشد باکتری و باززایی ریزنمونه های گیاهی دارد. در این میان، ... بیشتر انتقال ژن با واسطه باکتری Agrobacterium tumefaciens یکی از روش‌ های شناخته شده با هدف تولید گیاهان تراریخته است. موفقیت در این روش بستگی به نحوه رشد باکتری و باززایی ریزنمونه های گیاهی دارد. در این میان، آنتی‌ بیوتیک‌ ها به عنوان تنظیم‌ کننده‌ های رشد باکتری عمدتا اثرات بازدارندگی بر روی رشد گیاه دارند. از این‌ رو معرفی یک روش انتقال ژن موفق با واسطه آگروباکتریوم نیازمند شناسایی آنتی‌بیوتیک دارای اثر بازدارندگی رشد بر باکتری و نیز کمترین تاثیر بر باززایی ریزنمونه‌ های گیاهی و رشد گیاهان تراریخته است. در این راستا این پژوهش با هدف بهینه‌ سازی آنتی‌بیوتیک مورد استفاده در هم کشتی به منظور افزایش بازده تراریختی گیاه اطلسی (Petunia hybrida) انجام شد. بدین منظور ابتدا میزان رشد باکتری A. tumefaciens در محیط کشت‌ های مختلف دارای دو pH مناسب برای رشد گیاه (7/5) و رشد باکتری (7) در حضور غلظت 500 میلی‌گرم در لیتر آنتی‌ بیوتیک سفوتاکسیم به عنوان آنتی‌ بیوتیک رایج به منظور کنترل رشد باکتری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حساسیت سنجی باکتری نشان داد که نوع و غلظت نمک‌ و pH محیط کشت بطور معنی‌داری بر میزان رشد باکتری‌ تاثیرگذار است، بطوری که بیشترین میزان رشد باکتری در محیط کشت‌های LB و MH در pH= 7 مشاهده شده اما بر خلاف آن هیچ گونه رشدی در محیط کشت MS مشاهده نشد. علاوه بر آن، دو آنتی‌ بیوتیک سفوتاکسیم و سفتریاکسون در غلظت 700 میلی‌گرم در لیتر دارای بیشترین اثر بازدارندگی بر رشد باکتری بودند. آزمایش دوم به منظور بررسی اثر آنتی‌ بیوتیک بر روی باززایی ریزنمونه‌ های برگ گیاه اطلسی انجام شد. نتایج این آزمایش نشان داد که آنتی‌ بیوتیک‌ های مختلف اثرات متفاوتی بر باززایی ریزنمونه‌ ها و رشد گیاهچه حاصل از آنها دارند. طبق این نتایج بیشترین حجم کالوس و درصد باززایی در حضور آنتی بیوتیک‌ های سفتیزوکسیم و کوآموکسی‌کلاو در هر سه غلظت و سفپیم در غلظت 300 میلی‌گرم در لیتر مشاهده گردید. بیشترین تعداد گیاهچه نیز در تیمار سفتیزوکسیم در غلظت‌ های 300 و 500 میلی‌گرم در لیتر با میانگین 70/7 گیاهچه بود. در ارتباط با صفات رشدی گیاهچه، بیشترین تعداد و طول ریشه در هر گیاهچه به ترتیب در تیمار سفتیزوکسیم در غلظت 300 میلی‌گرم در لیتر و سفوتاکسیم در همین غلظت مشاهده شد. بیشترین وزن خشک متعلق به گیاهچه‌های رشدیافته در حضور آنتی‌ بیوتیک کوآموکسی‌کلاو و پس از آن آنتی بیوتیک سفتیزوکسیم (mg/l 300) بود. مجموع نتایج این آزمایش‌ ها نشان می‌ دهد گیاهچه‌ های رشد یافته در حضور آنتی‌ بیوتیک سفتیزوکسیم از رشد مناسبی برخوردار بودند در حالیکه استفاده از این آنتی‌ بیوتیک در بازدارندگی رشد A.tumefaciens موثر بود. از این‌رو کاربرد آنتی‌ بیوتیک سفتیزوکسیم در فرآیند هم‌ کشتی در افزایش بازدهی انتقال ژن موثر خواهد بود.

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

کاهش آثار فیزیولوژیک تنش گرمایی آخر فصل رشد با مصرف بور در سه رقم کلزا

سید محمد مولی؛ محمد رضا مرادی تلاوت؛ علی مشتطی؛ علی قاطعی؛ نفیسه رنگزن

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 367-380

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43212.2091

چکیده

با هدف ارزیابی واکنش رشد، فیزیولوژی و عملکرد ارقام کلزا (.Brassica napus L) به سطوح عنصر بور در شرایط تنش گرمای آخر فصل ناشی از تاریخ‌های کاشت دیرهنگام در شرایط آب و هوایی ملاثانی- اهواز، این مطالعه به صورت اسپلیت- ... بیشتر با هدف ارزیابی واکنش رشد، فیزیولوژی و عملکرد ارقام کلزا (.Brassica napus L) به سطوح عنصر بور در شرایط تنش گرمای آخر فصل ناشی از تاریخ‌های کاشت دیرهنگام در شرایط آب و هوایی ملاثانی- اهواز، این مطالعه به صورت اسپلیت- اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1400 در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. تاریخ‌های کاشت مورد بررسی شامل سه تاریخ کاشت (30 آبان (شاهد)، 20 آذر و 10 دی‌ماه) در کرت‌های اصلی، چهار سطح مصرف بور از منبع اسید بوریک (صفر، 4، 8 و 12 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌های فرعی و ارقام کلزا ( (RGS (میان‌رس)، ظفر (میان‌رس) و صفار (زودرس)) در کرت‌های فرعی- فرعی بودند. نتایج پژوهش نشان داد، تاریخ کاشت و تنش گرمای آخر فصل اثر معنی‌دار بر اغلب صفات مورد بررسی داشت. اثر متقابل فاکتورهای آزمایشی مورد بررسی بر اغلب صفات اندازه‌گیری‌شده معنی‌دار شد. این موضوع نشان‌دهنده تغییرپذیری قابل‌توجه ویژگی‌های رشد و عملکرد کلزا به تاریخ کاشت و مصرف بور در بین ارقام مختلف مورد بررسی بود. در این آزمایش هم‌چنین اثر بور بر صفاتی از جمله شاخص سطح برگ، نسبت سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی آب برگ، نشت الکترولیت‌ها، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی، معنی‌دار شد. اثر متقابل سه گانه نیز بر اغلب صفات مورد بررسی معنی‌دار شد. به طوری که با تأخیر در کاشت و به تبع آن افزایش دما و وقوع تنش گرمای آخر فصل در دوره‌های زایشی و حساس گیاه کلزا، موجب کاهش شاخص سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، نسبت سطح برگ، سطح ویژه برگ، عملکرد دانه و بیولوژیک گردید، در مقابل، اثر تنش گرمای آخر فصل، نشت الکترولیت‌ها از سلول‌های برگ و دمای سایه‌انداز گیاهی را افزایش داد. بیشترین عملکرد دانه به رقم صفار در تاریخ کاشت 20 آذر با سطح بور 4 کیلوگرم در هکتار با میانگین 4590 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. بیشترین میانگین شاخص سطح برگ در تاریخ کاشت اول و رقم صفار مشاهده شد. کاربرد بور به طور معنی‌داری شاخص‌ سطح برگ در هر سه رقم مورد بررسی کاهش داد که این نشان‌دهنده نیاز کمتر ارقام مورد بررسی در این آزمایش به مصرف بور بود. به طور کلی تنش گرمای آخر فصل، بسته به شدت آن موجب ایجاد اختلالات فیزیولوژیک از جمله رطوبت نسبی برگ (RWC)، پایداری غشا و دمای سابه‌انداز گیاه شد و در نهایت عملکرد دانه را با شدت متفاوت و بسته به نوع ژنوتیپ گیاه، تحت تاثیر قرار داد. بر اساس نتایج بدست‌آمده می‌توان گفت که مصرف بور در مزارع کلزا مخصوصا در نواحی گرمسیری می‌تواند روشی موثر در مقابله با تنش گرمای آخر فصل در نظر گرفته شود و از کاهش عملکرد دانه و عملکرد روغن در واحد سطح جلوگیری نماید.

علمی پژوهشی - زراعت

اثر کودهای نانو اکسید آهن و کلات آهن و اندازه‌های مختلف ریزغده‌ها بر عملکرد و اجزاء عملکرد سیب‌زمینی (Solanum tubersum L)

محسن پوراحمدی؛ رضا ضرغامی؛ مرجان دیانت؛ علی محمدی ترکاشوند

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 381-395

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.44309.2112

چکیده

به منظور بررسی اثر اندازه های مختلف ریزغده ها و کودهای نانو اکسید آهن و کلات آهن روی عملکرد و اجزاء عملکرد سیبزمینی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه ... بیشتر به منظور بررسی اثر اندازه های مختلف ریزغده ها و کودهای نانو اکسید آهن و کلات آهن روی عملکرد و اجزاء عملکرد سیبزمینی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه موسسه تحقیقات کشاورزی شهرستان همدان (جورقان) در طی سال های زراعی 98-1397 و 99-1398 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل سطوح وزنی ریزغده در سه سطح 3-1، 5-3 و 10-5 گرم و کودهای مختلف آهن در هفت سطح 1. صفر، 2. کلات آهن به صورت خاک مصرف به میزان 20 میکرومولار، 3. نانو اکسید آهن به صورت خاک مصرف به میزان 20 میکرومولار، 4. محلولپاشی 1 درصد کلات آهن 5. محلول پاشی 2 درصد کلات آهن، 6. محلولپاشی 1 درصد نانو اکسید آهن و 7. محلولپاشی 2 درصد نانو اکسید آهن بود. نتایج نشان داد که با افزایش وزن ریزغده ها وکاربرد کودهای کلات آهن و نانو اکسید آهن ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد غده در بوته، وزن غده، وزن غده در بوته، درصد ماده خشک غده و شاخص سبزینگی افزایش یافت. حداکثر وزن غده در بوته در تیمارهای 20 میکرومولار نانو اکسید آهن و محلولپاشی 2 درصد نانو اکسید آهن نمایان شد. بیشترین وزن غده در بوته در ریزغده 3-1 گرم به مقدار 23/405 گرم مربوط به مصرف 20 میکرومولار نانو اکسید آهن، در ریزغده 5-3 گرم به مقدار 61/444 گرم مربوط به محلول پاشی 2 درصد کلات آهن و در ریزغده 10-5 گرم به مقدار 92/556، 52/544، 6/482 و 82/465 گرم مربوط به تیمارهای 20 میکرومولار نانو اکسید آهن، محلولپاشی 2 درصد نانو اکسید آهن، محلولپاشی 1 درصد نانو اکسید آهن و محلول پاشی 2 درصد کلات آهن بود. اندازه ریزغده، کود آهن و اثرات متقابلشان تأثیر معنیداری بر میزان نشاسته غده نداشتند. با افزایش وزن ریزغده پروتئین غده افزایش و میزان نیترات آن کاهش یافت. کمترین نیترات غده به میزان 24/125 و 47/115 میلیگرم در کیلوگرم از تیمار 20 میکرومولار نانو اکسید آهن و محلولپاشی 2 درصد نانو اکسید آهن حاصل شد. در ریزغده 3-1 گرم کاربرد کودهای آهن تأثیر معنی داری بر پروتئین نداشت، در ریزغده 5-3 گرم بیشترین پروتئین به میزان 86/4 درصد در تیمار 20 میکرومولار نانو اکسید آهن حاصل شد، در ریزغده 10-5 گرم بالاترین پروتئین به میزان 67/4، 81/4، 16/5، 4/5 و 67/5 درصد در تیمارهای 2 درصد کلات آهن، 1 درصد کلات آهن، 2 درصد نانو اکسید آهن، 20 میکرومولار نانو اکسید آهن و 20 میکرومولار کلات آهن به دست آمد. ریزغده 10-5 گرم به دلیل داشتن مواد غذایی مناسب و تسریع در سبز شدن بوته ها و افزایش فتوسنتز و تأمین عناصر غذایی توانست بهترین اندازه ریزغده را به خود اختصاص دهد. کاربرد کود نانو اکسید آهن در مقایسه با کلات آهن در بهبود عملکرد کمی و کیفی سیب زمینی مؤثرتر بود.

علمی پژوهشی - زراعت

‏پاسخ عملکرد و محتوای روی و فسفر دانه گندم به پرایم بذر با روی تحت کاربرد سطوح مختلف کود فسفر

الهام رشنوادی؛ محمدجواد زارع؛ علیرضا طولابی

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 397-410

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43941.2105

چکیده

پرایم بذر (پیش تیمار بذر) با عناصر غذایی می‌تواند در افزایش رشد و عملکرد گیاهان زراعی موثر باشد. پرایم بذر با عناصر غذایی از روش‌های ساده، موثر و کارآمد محسوب میگردد که مورد پذیرش محققین و کشاورزان ... بیشتر پرایم بذر (پیش تیمار بذر) با عناصر غذایی می‌تواند در افزایش رشد و عملکرد گیاهان زراعی موثر باشد. پرایم بذر با عناصر غذایی از روش‌های ساده، موثر و کارآمد محسوب میگردد که مورد پذیرش محققین و کشاورزان در جهت افزایش رشد گیاه در مرحله گیاهچه ای، استقرار بهتر و عملکرد دانه و نیز کیفیت دانه قرار گرفته است. مطالعه حاضر به جهت بررسی تاثیر پرایم بذر با عنصر روی و تحت کاربرد مقادیر مختلف کود فسفر بر عملکرد و محتوای روی و فسفر دانه در یک رقم گندم زمستانه تحت شرایط دیمکاری در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال زراعی 1401-1400 طراحی گردید. آزمایش از دو تیمار اصلی تشکیل شده بود: پرایم بذر (هیدروپرایم و پرایم با روی) و سطوح مختلف کود فسفر (چهار سطح، 20، 40 و 60 کیلوگرم در هکتار). آزمایش به صورت آزمایش فاکتوریل دو عاملی (2×4) و بر پایه طرح بلوکهای‌ کامل تصادفی و با سه تکرار اجرا گردید. دو فاکتور آزمایش شامل پرایم بذر و کود فسفر بودند. عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و محتوای عنصر روی و نیز فسفر دانه در پاسخ به پرایم با روی و کاربرد مقادیر مختلف کود فسفر مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش به صورت مزرعهای و تحت شرایط دیمکاری در طول فصل رشد گندم انجام گرفت. رقم گندم مورد استفاده ریژاو بود. بذور با محلول 3/0 درصد (وزن/حجم) سولفات روی 7 آبه و به روش غوطه‌وری پرایم گردیدند. تیمار کود فسفر قبل از کشت بذور انجام گرفت. تیمار صفر کودی (عدم کاربرد کود) به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. پرایم بذر با محلول سولفات روی میزان محتوای روی دانه را در مقایسه با پرایم با آب در حدود 16 ‏برابر افزایش داد. پرایم بذر با روی و نیز کود فسفر و اثر متقابل این دو عامل تاثیر معنی داری بر تعداد دانه در سنبله، عملکرد ‏دانه و محتوای عنصر روی و فسفر دانه داشت. کاربرد فسفر به میزان 60 کیلوگرم در هکتار موجب افزایش بیشترین عملکرد دانه و نیز ‏محتوای فسفر دانه گردید. فسفر استفاده شده و به خصوص در میزان بالای آن موجب کاهش معنی‌دار روی دانه گردید. بیشترین ‏عملکرد دانه از پرایم بذر با روی و کاربرد 60 کیلوگرم فسفر در هکتار حاصل گردید. نتایج دیگر این آزمایش نشان داد که پرایم بذر با روی موجب افزایش محتوای ‏روی دانه و کاهش فسفر دانه گردید. یافته های این آزمایش نشان‌ دهنده تاثیر مثبت پیش تیمار بذر با روی بود هر چند این سودمندی تحت تاثیر میزان کود فسفر استفاده ‏شده قرار گرفت.

علمی پژوهشی - زراعت

مقایسه تاثیر روش‌ها و سطوح مختلف آبیاری و کوددهی بر عملکرد و ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک ذرت علوفه‌ای

ژاله زارعی؛ حسن حیدری؛ سعید جلالی هنرمند؛ علی بافکار

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 411-426

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.44098.2109

چکیده

مدیریت نادرست آبیاری و شیوه های نامناسب کوددهی باعث می شود تا سالانه مقادیر زیادی از کودهای شیمیایی از طریق آبشویی از دسترس گیاهان خارج و وارد منابع آبی گردد. این پژوهش در قالب طرح آماری بلوک ... بیشتر مدیریت نادرست آبیاری و شیوه های نامناسب کوددهی باعث می شود تا سالانه مقادیر زیادی از کودهای شیمیایی از طریق آبشویی از دسترس گیاهان خارج و وارد منابع آبی گردد. این پژوهش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به روش فاکتوریل با چهار سطح آبیاری (آبیاری فتیله ای، آبیاری جویچه ای 50، 70 و 100 درصد نیاز آب گیاه) و دو سطح کود نیتروژن (50 و 100 درصد کود توصیه شده بصورت کود اوره) با سه تکرار در دانشگاه رازی کرمانشاه طی دو سال 1399 و 1400 اجرا شد. در روش آبیاری فتیله ای کود از طریق مخزن ها و بصورت محلول در اختیار گیاه قرار گرفت. درحالی که در روش آبیاری جویچه ای کود بصورت سرک در سطح خاک پخش شد. میزان کود اوره مورد نیاز برای هر تیمار براساس آزمون خاک محاسبه شد. برای محاسبه حجم آب مصرفی و تبخیر و تعرق پتانسیل (ETo) از برنامه CROPWAT 8.0 و روش پنمن-مانتیث استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تعداد برگ زرد، ارتفاع بلال از سطح خاک، شاخص سطح برگ، وزن مخصوص برگ، عملکرد علوفه تازه و خشک تحت تاثیر اثر سال و تیمارهای آبیاری و کود قرار گرفتند. اثرات متقابل آبیاری و کود نیز بر تعداد کل برگ، قطر ساقه و ارتفاع گیاه معنی دار بود. نتایج نشان داد که بیشترین قطر ساقه و ارتفاع گیاه در کود آبیاری فتیله ای با مصرف 100 درصد کود و در سطح احتمال 5 درصد بدست آمد. در هر سال تفاوت کمی بین تیمارها از نظر عملکرد علوفه خشک دیده شد. در سال اول آبیاری فتیله ای با کود 100 درصد نسبت به آبیاری جویچه ای با مصرف 50 درصد آب و مصرف 50 یا 100 درصد کود و آبیاری فتیله ای با مصرف 50 درصد کود عملکرد علوفه خشک بیشتری داشت. در سال دوم آبیاری فتیلهای با مصرف 100 درصد کود نسبت به آبیاری جویچه ای با مصرف 70 درصد آب و مصرف 100 درصد کود و آبیاری جویچه ای با مصرف 50 درصد آب و 50 درصد کود برتری داشت. همچنین بیشترین شاخص سطح برگ به تیمارهای آبیاری جویچه ای 100 - کود 100 و آبیاری فتیله ای -کود 100 درصد در سال اول تعلق داشت. مصرف آب در روش آبیاری فتیله ای کمتر از آبیاری جویچه ای با 70 درصد نیاز آبی گیاه بود. کاهش مصرف آب در روش فتیله ای میتواند بعلت کاهش سطح خیس خاک باشد که باعث کاهش تبخیر می گردد، زیرا در این روش آبیاری، آب در سطح محدودی پخش می گردد. در مجموع، آبیاری فتیله ای با 50 درصد مصرف کود بعلت صرفه جویی در مصرف آب (به مقدار 58 درصد) و کود بعنوان تیمار برتر توصیه گردید. هرچند آبیاری فتیله ای هزینه بالاتری نسبت به آبیاری جویچه ای دارد اما بعلت اقلیم خشک کشور و ارزش بالای آب، استفاده از این روش آبیاری مفید است..‏

علمی پژوهشی - زراعت

پاسخ عملکرد و اجزای عملکرد کاملینا به تاریخ و فاصله کاشت در استان مازندران

فائزه زعفریان؛ حمیدرضا قربانی؛ پرستو مجیدیان؛ محمد کاوه

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 427-440

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.44449.2117

چکیده

تولید دانه‌های روغنی، نقش به‌سزایی در صرفه‌جویی ارزی، تسریع روند توسعه اقتصادی، امنیت و استقلال غذایی کشور ایفاء می‌نماید. کاملینا (Camelina sativa L. Crantz)، قادر است در شرایط مختلف آب و هوایی و خاک رشد نماید ... بیشتر تولید دانه‌های روغنی، نقش به‌سزایی در صرفه‌جویی ارزی، تسریع روند توسعه اقتصادی، امنیت و استقلال غذایی کشور ایفاء می‌نماید. کاملینا (Camelina sativa L. Crantz)، قادر است در شرایط مختلف آب و هوایی و خاک رشد نماید و نسبت به سایر دانه‌های روغنی نیاز کمتری به آب، کود و آفت‌کش‌ها دارد. لذا، پژوهش حاضر با هدف معرفی این گیاه و ارزیابی پتانسیل عملکرد و سازگاری کشت آن در سال 1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بایع‌کلا (مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران) اجرا شد. شش تاریخ‌ کاشت (15 آبان، 1 و 15 آذر، 1، 15 و 30 دی ماه) و پنج فاصله کاشت (15، 20، 25، 30 و 35 سانتی‌متر) به‌عنوان عامل‌های مورد مطالعه انتخاب شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فاصله کاشت و تاریخ کاشت، اثربخشی معنی‌داری در ویژگی‌های کاملینا داشت. ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و عملکرد بیولوژیک تحت تاثیر اثر متقابل تیمارهای مورد مطالعه قرار گرفتند. به‌طوری که بیشترین ارتفاع بوته در تاریخ کاشت 15 آبان ماه و در فواصل 20 و 30 سانتی‌متر (به ترتیب 5/125 و 75/124 سانتی‌متر) مشاهده شد. همچنین عملکرد دانه، روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه تحت تاثیر تاریخ کاشت و نیز تعداد روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی و وزن هزار دانه تحت تاثیر فاصله کاشت قرار گرفتند. در زمینه تولید دانه و دستیابی به عملکرد دانه بیشتر، اگرچه تاریخ‌های کاشت 15 آبان لغایت 15 آذر اختلاف معنی‌داری با یکدیگر نداشتند؛ ولی تاریخ کاشت 1 آذر به‌سبب بیشترین عملکرد دانه و نیز تعداد دانه در کپسول بالاتر، بهترین تاریخ کاشت ممکن بود.

علمی پژوهشی - کشت بافت

تولید گیاهان تریپلوئید موسیر به روش کشت آندوسپرم

امین جهانیان؛ علیرضا مطلبی آذر؛ جابر پناهنده؛ محمدرضا دادپور

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 441-454

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43507.2096

چکیده

آندوسپرم منبع تغذیه جنین می باشد که به صورت 3n می‌باشد که دو هسته قطبی از والد مادری(2n) یک یاخته اسپرم از والد پدری (1n) دریافت کرده است. به طور سنتی گیاهان تریپلوئید از تلاقی گیاهان تتراپلوئید با گیاهان ... بیشتر آندوسپرم منبع تغذیه جنین می باشد که به صورت 3n می‌باشد که دو هسته قطبی از والد مادری(2n) یک یاخته اسپرم از والد پدری (1n) دریافت کرده است. به طور سنتی گیاهان تریپلوئید از تلاقی گیاهان تتراپلوئید با گیاهان دیپلوئید ایجاد می‌شوند. برای انجام این روش ایجاد لاین‌های تتراپلوئید ضروری است و دو برابر کردن کروموزوم‌های گونه‌های دیپلوئید با استفاده از مواد بازدارنده تشکیل دوک تقسیم ممکن می‌شود. مزیت کشت آندوسپرم نسبت به روش سنتی تلاقی در این است که فرآیند تولید گیاهان تریپلوئید در کشت آندوسپرم یک پروتکل یک مرحله ای می باشد که زمان مورد نیاز برای تولید گیاه تریپلوئید کمتر از روش سنتی می باشد. این آزمایش در سال 1400 در آزمایشگاه کشت بافت گیاهی علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام گرفت. این تحقیق بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گرفت که در هر تکرار تعداد 8 عدد آندوسپرم کشت شد. در این مطالعه از بافت‌های بالغ و نابالغ آندوسپرم گیاه موسیر در ترکیبات هورمونی برای پینه‌زایی به مدت سه ماه در شرایط تاریکی کشت گردید. در آزمایش بعدی، تاثیر میزان ساکارز در دو سطح 30 و 50 گرم در لیتر و ترکیب تیمارهای هورمونی BAP و NAA بر تولید پیازچه مورد بررسی قرار گرفت. از روش شمارش کروموزومی و فلوسایتومتری برای تعیین و تایید گیاهچه‌های باززایی شده با سطح پلوئیدی تریپلوئید استفاده گردید. در این پژوهش تیمار یک میلی‌گرم در لیتر NAA و یک میلی‌گرم در لیتر BAP بیشترین درصد پینه ‌زایی در هر دو بافت بالغ و نابالغ آندوسپرم موسیر بدست آمد. گیاهچه‌های تولیدی در تیمار نیم میلی‌گرم در لیتر NAA و سه میلی‌گرم در لیتر BAP در محیط کشت دارای 50 گرم ساکارز باعث تولید پیازچه‌های با طول و قطر بیشتر شد. بررسی‌های سیتوژنتیک شمارش کروموزوم، فلوسایتومتری و اندازه روزنه گیاهان تریپلوئید باززایی شده از بافت آندوسپرم را شناسایی نمودند. در پایان آزمایش تعداد 12 گیاهچه تریپلوئید از بافت آندوسپرم بالغ و تعداد 8 گیاهچه از بافت نابالغ بدست آمد. نتایج نهایی این آزمایش استفاده از ترکیب هورمونی BAP و NAA را برای پینه‌زایی بهتر در گیاه موسیر پیشنهاد می‌کند و برای تولید گیاهان با صفات رشدی بهتر و تولید پیازچه‌های با کیفیت‌تر از اکسین NAA در غلظت پایین و سایتوکینین BAP در غلظت بالاتر همراه با درصد بالاتر ساکارز را توصیه می‌شود. در این آزمایش با توجه به افزایش جنسی و غیر جنسی (پیاز دختری) موسیر، بهنژادی و تولید گیاه تریپلوئید در موسیر، افزایش این گیاه را از طریق پیاز دختری امکان‌پذیر می‌کند. در این تحقیق به طور موفقیت آمیزی گیاهان تریپلوئید با روش کشت آندوسپرم تولید شدند.

علمی پژوهشی - مدل سازی

بررسی خلاء عملکرد کلزا در شهرستان دهلران

مرضیه آبسالان؛ اسفندیار فاتح؛ امیر آینه بند؛ ابوالفضل درخشان

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، صفحه 455-472

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.43006.2082

چکیده

باتوجه به اینکه زمین‌های مناسب کشاورزی برای افزایش تولید محصول درحال کم شدن است و گسترش زمین‌های کشاورزی با خسارات زیست محیطی جبران ناپذیری همراه می‌باشد، تشدید پایداری در زمین‌های زراعی موجود ... بیشتر باتوجه به اینکه زمین‌های مناسب کشاورزی برای افزایش تولید محصول درحال کم شدن است و گسترش زمین‌های کشاورزی با خسارات زیست محیطی جبران ناپذیری همراه می‌باشد، تشدید پایداری در زمین‌های زراعی موجود تنها راه برای افزایش تولید در جهت رفع تقاضای روز افزون به منابع غذایی است. بنابراین بررسی محدودیت‌های بیوفیزیکی عملکرد و تعیین بزرگی خلأ موجود در اراضی تحت کشت و همچنین کم کردن این فاصله و خلا، یکی از راه‌های افزایش عملکرد در واحد سطح می‌باشد. کلزا پس ‌از سویا مقام دوم تولید روغن در بین دانه‌‌های روغنی را دارا می‌باشد. استان ایلام یکی از مناطق مهم کشور در زمینه کشت دانه‌های روغنی از جمله کلزا به شمار می‌رود و حدود 80 درصد محصول کلزای این استان، در شهرستان مرزی دهلران تولید‌شده و این شهرستان، یکی از شهرستان‌های پیشرو و قطب اصلی تولید کلزا در استان می‌باشد. لذا با توجه به اهمیت کلزا در این شهرستان و مطالب ذکر شده، این مطالعه با هدف تعیین عوامل محدود کننده‌ تولید کلزا در شهرستان دهلران انجام شد. به این منظور کلیه عملیات مدیریتی انجام شده از مرحله تهیه بستر بذر تا برداشت در 51 مزرعه از طریق مطالعات میدانی طی سال‌های 1400 تا 1401 ثبت شد. خلأ عملکرد به روش تحلیل مقایسه کارکرد[1]و آنالیز خط مرزی[2] برآورد شد که برای تعیین مدل عملکرد، رابطه بین متغیرهای کمی و کیفی اندازه گیری شده و عملکرد با روش رگرسیون گام به گام مورد ارزیابی قرار گرفت. تعیین عوامل محدود کننده تولید در زراعت کلزا در منطقه مورد مطالعه نشان داد که بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد پیش‌بینی‌ شده با مدل حدود 54/833 کیلوگرم در هکتار فاصله وجود داشت که سهم متغیرهای کود پتاس، کود گوگرد، تعداد آبیاری و مقدار مصرف ریز مغذی‌ها از این فاصله عملکرد به ترتیب سهمی معادل 99/102، 56/118، 20/442 و 79/169 کیلوگرم در هکتار بود که به ترتیب معادل با 36/12، 22/14، 05/53 و 37/20 درصد از کل خلأ عملکرد مشاهده ‌شد. آنالیز خلأ عملکرد کلزا نشان داد که تعداد دفعات آبیاری به تنهایی در حدود 53 درصد از کاهش عملکرد نسبت به عملکرد قابل دستیابی را به خود اختصاص داده‌ است. با توجه به اینکه در تاریخ کاشت‌های بسیار زود هنگام در مهرماه نیاز به آبیاری مزرعه بالا است، به ‌نظر می‌رسد می‌توان با مدیریت بهتر این تاریخ کاشت کلزا در منطقه از بروز تنش خشکی به گیاه کاست و تا حدی خلأ عملکرد را پر کرد. علاوه بر این، 57 درصد از خلأ عملکرد موجود در منطقه مربوط به استفاده از کودهای پتاس، گوگرددار و ریزمغذی‌ها بوده که به سهولت می‌توان نسبت به رفع این محدودیت‌ها در مزارع اقدام کرد. [1]- CPA[2]- BLA

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

دوره و شماره: دوره 46، شماره 3، آذر 1402، صفحه 319-472

ارزیابی عملکرد کمی و کیفی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند (Beta vulgaris L) در شرایط آلودگی به نماتد سیستی

چکیده

شناسایی ژنوتیپ های جو مناسب کشت در جنوب استان فارس با استفاده از شاخص های MGIDI و FAI-BLUP

چکیده

بهینه‌ سازی آنتی‌بیوتیک مورد استفاده در همکشتی به منظور کنترل باکتری Agrobacterium tumefaciens و افزایش بازده تراریختی گیاه اطلسی (Petunia hybrida)

چکیده

کاهش آثار فیزیولوژیک تنش گرمایی آخر فصل رشد با مصرف بور در سه رقم کلزا

چکیده

اثر کودهای نانو اکسید آهن و کلات آهن و اندازه‌های مختلف ریزغده‌ها بر عملکرد و اجزاء عملکرد سیب‌زمینی (Solanum tubersum L)

چکیده

‏پاسخ عملکرد و محتوای روی و فسفر دانه گندم به پرایم بذر با روی تحت کاربرد سطوح مختلف کود فسفر

چکیده

مقایسه تاثیر روش‌ها و سطوح مختلف آبیاری و کوددهی بر عملکرد و ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک ذرت علوفه‌ای

چکیده

پاسخ عملکرد و اجزای عملکرد کاملینا به تاریخ و فاصله کاشت در استان مازندران

چکیده

تولید گیاهان تریپلوئید موسیر به روش کشت آندوسپرم

چکیده

بررسی خلاء عملکرد کلزا در شهرستان دهلران

چکیده